.jpg)
Autisme en eetstoornissen... Twee termen die op het eerste gezicht weinig met elkaar te maken lijken te hebben. Toch werd ik er gisteren tijdens het kijken van de ZEMBLA-uitzending ‘Gegijzeld door anorexia’ mee geconfronteerd. De grootste confrontatie? Ik herkende mezelf erin.
Het blijkt dat tussen de 25% van de mensen met anorexia binnen het autistisch spectrum vallen (Clarijs & Spek, 2018) terwijl ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking autisme zou hebben (“GGZ Standaarden”, 2017). Dat is qua verhouding een heel groot verschil.
Hoe kan dat?
Een vraag die gelukkig steeds meer wordt gesteld, maar waar nog geen zeker antwoord op is. Wel is er al een beeld op wat de overeenkomsten zijn. Allereerst is het kenmerkend dat het vooral vrouwen betreft die pas op late leeftijd met autisme worden gediagnosticeerd. Vaak nadat ze ook al andere diagnoses hebben gekregen. Dit kan komen doordat de klachten die zichtbaar overeenkomen met dat van autisme veelal ook als passend worden gezien bij een eetstoornis. (Clarijs & Spek, 2018)
Wat zijn dan die overeenkomsten?
Die zijn als volgt:
Er is meestal sprake van sociale problematiek zoals een achterstand in het emotioneel functioneren.
Er is een sterke focus op één ding. Wat in dit geval vaak eten is.
Er zijn bepaalde rituelen waar aan ‘moet’ worden voldoen zoals het in een vaste volgorde eten van brood en beleg of het voedsel op een vaste manier op het bord rangschikken.
Er wordt sterk vastgehouden aan regels en/of patronen die niet direct met eten te maken hebben.
Er is grote focus op details. Als er ook maar een klein beetje van iets wordt afgeweken wordt dat vaak direct opgemerkt.
Het uiten van emoties wordt veelal als lastig ervaren.
Schakelen als iets onverwachts anders gaat, is lastig. (Landman, 2016)
Is het dan niet mogelijk dat bij het vroegtijdig gediagnosticeren van autisme je veel eetstoornis problematieken kunt voorkomen?
Dit is zeker mogelijk en ook een belangrijk onderwerp dat tijdens de uitzending van ZEMBLA in opspraak kwam. Gelukkig wordt autisme bij vrouwen tegenwoordig steeds vaker gediagnosticeerd, maar vaak op latere leeftijd. Dit komt waarschijnlijk doordat vrouwen over het algemeen een hoger EQ (emotionele intelligentie) hebben dan mannen en zich makkelijker (bewust) aan bepaalde normen kunnen conformeren. Doordat er voor deze diagnose al veel andere diagnoses zijn gesteld, krijg je te maken met problematiek die volgens het dossier zeer complex is.
Ik ben zelf ook iemand die is gemarkeerd als iemand met complexe problematiek. Toch was deze ZEMBLA-uitzending voor mij de eerste keer dat ik dit patroon omtrent autisme en eetstoornis binnen mezelf herkende. Hoewel een eetstoornis nooit mijn grootste gevecht is geweest, is het wel constant aanwezig.
Hoe uit het zich dan bij mij?
Ik houd star vast aan patronen rondom eten en vind het heel lastig om dit te veranderen. Er zijn heel veel dingen die ik niet van mezelf ‘mag’ eten of slechts een minuscule hoeveelheid ervan.
Hier zijn wat voorbeelden van mijn prachtige eetpatroon:
Broodbeleg kan niet bestaan uit één ding, maar moet altijd een combinatie zijn van twee afzonderlijke dingen. Indien dit niet kan, eet ik liever niet.
Voordat ik iets eet ben ik eerst lang bezig met bedenken wat ik ga eten omdat ik er zeker van wil zijn dat ik dat echt wil eten. Ik ga dan allerlei etenswaren af, ruik er eventueel aan en wacht op een fysieke respons van verlangen. Als ik het niet zeker weet is uiteindelijk de hoeveelheid calorieën doorslaggevend. Hoe minder calorieën, hoe beter.
Mij zul je nooit zomaar in een restaurant een pizza zien bestellen omdat ik een pizza volledig ontleed. Er moet genoeg groente op liggen die ik naar afzonderlijke plekjes op de pizza kan verplaatsen. Vervolgens snij ik er een klein stukje vanaf en heb ik een mini stukje pizza vol met beleg. Zo blijft meer dan de helft van de pizzabodem over.
Als ik iets eet wil ik er altijd een groot glas water bij hebben. Dit glas moet dan ook leeg en als het leeg is moet het gelijk weer worden bijgevuld.
Bij het avondeten wil ik veel groente anders eet ik er maar weinig van. Ook mag er niks door elkaar worden gehusseld omdat ik zelf de verhoudingen wil bepalen. Tegenwoordig kan ik dit wel al wat beter verdragen, maar dan wil ik die dag wel sporten (compenseren).
Sporten doe ik het liefst elke dag anders word ik heel onrustig en voel ik me slecht. Het is deels omdat ik heel erg druk word als ik dit niet doe, maar ook omdat ik anders constant het gevoel heb dat er iets ontbreekt. Qua sporten doe ik paardrijden, klimmen en hardlopen en als dit niet lukt, doe ik voordat ik ga slapen in elk geval de ‘5-minute plank challenge’ of ga ik rondjes door het huis rennen of springen (waar mijn ouders heel blij mee zijn...).
Je zult het niet direct aan me merken, maar het is een patroon dat elke dag aanwezig is. Het is ook niet direct iets wat ik zelf vervelend vind en ik kan het zelfs als prettig ervaren om op deze manier een dagelijkse structuur te hebben. Het gevaar hierin is dat ik erin kan doorslaan. Dan word ik steeds strenger voor mezelf en ‘moet’ ik steeds meer sporten terwijl ik steeds minder mag eten. Dit is dan niet omdat ik per se wil afvallen, maar omdat ik me steeds meer begin vast te houden aan mijn zelfopgelegde regels. Vaak uit dit zich tijdens periodes waarin ik bijvoorbeeld last heb van depressies of stress. In zo’n periode kan ik veel afvallen. Hoewel ik rationeel gezien weet dat het helemaal niet gezond is, voel ik me er op dat moment fijn bij. Ik heb dan iets anders om op te focussen dan mijn problemen en het verdoofd ook nog eens al je gevoelens. Dubbele winst zou je dan bijna zeggen… Maar ik ben eigenlijk slechts een verliezer.
Toch ben ik gelukkig nooit volledig doorgeslagen. Dit komt mede omdat ik mezelf een extra regel heb gegeven: het eten van een minimale hoeveelheid. Op vaste momenten eet ik vaste hoeveelheden. Hierdoor zul je me nooit voor 12 uur zien beginnen met lunchen omdat ik dan mijn regel breek. Ik geef mezelf de tijd om het eten te maken en het op te eten. Het zijn voor mij elke dag weer belangrijke momentjes die ik zorgvuldig uitvoer. Waar de gemiddelde persoon even snel een boterham achter zijn kiezen stopt, maak ik er een ontzettend ‘mindful’ proces van. Als ik dit vertel, zeggen mensen vaak dat dit heel goed is, maar het kan alleen ook heel lastig zijn als je haast hebt. Soms kom ik zelfs te laat omdat ik het per se goed wil afronden en soms sla ik door de haast de maaltijd zelfs over.
Mijn starre patroon maakt het me ook lastig als ik meer wil gaan sporten. Iets wat ik de laatste tijd veel meer ben gaan doen. Ik moest eigenlijk meer gaan eten, maar had hier heel veel problemen mee. Het blokkeerde me mentaal volledig. De fysieke consequenties vertelden me duidelijk dat het echt niet anders kon dus ik besloot dat ik dit echt moest veranderen. Na een training drink ik nu dus zelfs een proteïnedrankje en mijn voedselinname is over het algemeen meer geworden. Iets wat me voorheen onvoorstelbaar leek. Nu ben ik daardoor fysiek op gezond gewicht, sterk en fit. Het helpt me dus om in duidelijke stappen mijn eetpatroon aan de situatie aan te passen en ook te weten waarom ik dat doe. Hierdoor voorkom dat ik slechts kijk naar mijn eigen regels zonder op de consequenties te letten.
Ik mag me denk ik wel gelukkig prijzen dat het nooit zover is gekomen dat ik naar een eetstoornis kliniek heb hoeven gaan. Daar zou het denk ik binnen een week volledig mis zijn gegaan. Plots zou ik worden omringd door mensen met hun eigen strenge regels en trucjes. Mensen die zichzelf constant met de ander vergelijken en zelfs competitief zijn in de hoeveelheid gewichtsverlies. Mijn eigen regels en patronen zouden zich alleen maar meer en meer opstapelen. Ik zou mogelijk volledig doorslaan tot er niks meer van mezelf over zou blijven. Totdat ik, net als Nora uit de aflevering in ZEMBLA, het leven echt niet meer zou kunnen verdragen en ook het laatste beetje van mezelf verdwijnt. Zelfs tijdens een groepstherapie die helemaal niet over eetstoornissen ging, kreeg ik al complimenten van mede-cliënten omdat ze het knap vonden dat ik zo weinig kon eten. Als het ware werd ik beloond voor iets wat me kapotmaakte.
Hoe komt het dan dat ik toch niet in die negatieve spiraal terecht ben gekomen? De veiligheid van mijn omgeving en mijn eigen bewuste manier om hiermee om te leren gaan is denk ik mijn redding geweest.
Wat ik nog wil zeggen, is dat dit een onderwerp is waar ik me eigenlijk het meest voor schaam. Iets waarvan ik eigenlijk wil dat het er niet is en wat niemand hoeft te weten. Dit komt mede door opmerkingen van mensen uit mijn verleden die waarschijnlijk merkten dat ik plots afviel, maar hierop slechts reageerden door het als het ware belachelijk te maken. In plaats van te vragen of het wel oké met me ging werd er slechts gegrapt over al die meisjes die bezig zijn met afvallen en aandacht willen. Woorden die me krenkten tot in het diepste van mijn zijn. Dit waren gelukkig niet veel mensen, maar het heeft veel effect op me gehad. Ik zonderde me daardoor af en deed mijn best om het zoveel mogelijk te verstoppen. Bang dat ik mezelf weer belachelijk zou maken door iets wat ik op dat moment niet in de hand leek te hebben. Bang om aandacht te krijgen die ik voor mijn gevoel niet verdiende.
Wees dus voorzichtig met wat je zegt als je iets aan iemand merkt. Als iemand plots afvalt hoeft dat niet direct iets te betekenen, maar vraag bijvoorbeeld in alle oprechtheid of het wel oké gaat. Probeer een ongedwongen gesprek te beginnen en wie weet wat je wel niet voor de ander kunt betekenen. Als is het slechts het besef dat er iemand weldegelijk om je geeft.
De aflevering van ZEMBLA heeft iets in me losgemaakt. Het geeft me een verklaring voor een deel van mijn zijn en maakt me er nog meer van bewust hoe reëel dit probleem is waar ook ik gevoelig voor ben. Ik hoop dat door dit stukje tekst nog meer mensen hier bewust van kunnen worden en de schaamte dat op het onderwerp rust steeds meer vervaagt. Dit zodat een ieder die hieraan lijdt niet het gevoel heeft dat ze het moeten verstoppen en gewoon de steun kunnen krijgen die ze verdienen. *
Heb je de aflevering gemist en wil je die graag terugkijken? Dat kan via deze link: Gegijzeld door anorexia
* Vermoed je zelf dat je een eetstoornis hebt en zoek je hulp? Overleg het met een vertrouwenspersoon of ga naar je huisarts. Je verdient het om geholpen te worden. X
Bronvermelding:
- GGZ Standaarden. (2017, 20 november). Geraadpleegd op 17 oktober 2019, van https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/autisme/specifieke-omschrijving-autisme
- Clarijs, R., & Spek, A. (2018). Autisme en anorexia bij volwassenen. Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme, 2–10.
- Landman, S. (2016, 30 oktober). Het verband tussen autisme en anorexia. Geraadpleegd op 17 oktober 2019, van https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/163796-het-verband-tussen-autisme-en-anorexia.html